Wazektomia, bez igły i skalpela, metoda kanadyjska

Wazektomia jest zabiegiem dedykowanym dla osób pełnoletnich, które nie chcą mieć już więcej dzieci lub w ogóle ich nie planują. Często jednym z powodów, dla których pacjenci decydują się na zabieg jest chęć rezygnacji z leczenia hormonalnego stosowanego przez swoje partnerki. Ponieważ decyzję o wykonaniu wazektomii należy traktować jako ostateczną, warto, aby w procesie decyzyjnym udział brała również stała partnerka pacjenta.

Skuteczność wazektomii uzależniona jest w głównej mierze od zastosowanej metody przerwania ciągłości nasieniowodów i sięga zwykle 99,9%. Bardzo rzadko dochodzi do późnej rekanalizacji nasieniowodów w wyniku czego 1 na 2000 mężczyzn poddawanych zabiegowi zostaje ojcem mimo wcześniejszego pooperacyjnego braku obecności plemników w nasieniu, natomiast u mniej niż 1% mężczyzn istnieje konieczność powtórzenia zabiegu.

Ze względu na często zgłaszane przez pacjentów wątpliwości dotyczące ewentualnych negatywnych skutków wazektomii na zdrowie mężczyzny poddawanego zabiegowi, warto zaznaczyć, że zabieg:

– nie wpływa na zmniejszenie objętości nasienia (jedynie 5% objętości nasienia stanowi płyn nasienny produkowany w jądrach),
– nie zmienia konsystencji nasienia,
– nie wpływa negatywnie na popęd seksualny oraz jakość i siłę orgazmu,
– nie wpływa na wygląd moszny oraz jąder,
– nie wpływa negatywnie na erekcję prącia oraz poziom testosteronu,
– nie zwiększa ryzyka raka stercza oraz chorób sercowo-naczyniowych,
– nie powoduje długotrwałych negatywnych skutków zdrowotnych,
– nie zmniejsza ryzyka zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, dlatego w przypadku ryzykownych kontaktów seksualnych należy stosować inne formy ochrony przed zakażeniem.

Dostępnych jest kilka metod zamykania drożności nasieniowodów (przecięcie i podwiązanie nasieniowodów, wycięcie fragmentu nasieniowodu, założenie klipsów na przecięte nasieniowody, elektrokauteryzacja błony śluzowej nasieniowodów, interpozycja powięziowa (ang. dartos fascia, błona kurczliwa), jednak z powodu największej skuteczności Europejskie Towarzystwo Urologiczne (EAU) zaleca jednoczesne wykonanie elektrokauteryzacji błony śluzowej końców przeciętych nasieniowodów wraz z ich interpozycją powięziową.
Często postuluje się pozostawienie wolnego końca przeciętego nasieniowodu od strony jądra, mającego na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia przewlekłego bólu jądra w efekcie zmniejszenia ciśnienia w drogach wyprowadzających nasienie, ale ze względu na większe ryzyko niepowodzenia zabiegu zawsze należy wykonać jednoczesną interpozycję powięziową końców przeciętych nasieniowodów. U 97% takich pacjentów dochodzi do powstania ziarniniaka nasiennego (ang. sperm granuloma). Celem ułatwienia ewentualnego odtworzenia ciągłości nasieniowodów (tzw. odwrócenie wazektomii; rewazostomia), zaleca się, aby wazektomię wykonać w odległości ok. 3 cm od ogona najądrza oraz aby unikać wycinania dłuższych fragmentów nasieniowodów.
Z chwilą opracowania w 1974 roku tzw. wazektomii bez skalpela (ang. no-scalpel vasectomy ), stała się ona metodą pierwszego wyboru ze względu na mniejsze ryzyko zakażenia rany, powstania krwiaka moszny oraz pozabiegowego bólu jądra. W metodzie tej unika się cięcia skóry nożem chirurgicznym, dzięki czemu zwykle nie ma potrzeby pozostawiania szwów skórnych, natomiast w no-needle no-scalpel vasectomy dodatkowo unika się znieczulenia podawanego za pomocą zastrzyku na rzecz leku znieczulającego podawanego za pomocą iniektora ciśnieniowego.

Po zabiegu wazektomii jądra nie przestają produkować plemników, są one natomiast „trawione” przez komórki układu odpornościowego zapewniając tym samym stałą cyrkulację białek oraz innych substancji. Szacuje się, że ok. 6% mężczyzn zmienia decyzję związaną z chęcią posiadania potomstwa. W takiej sytuacji istnieją dwie możliwości starania się o dziecko, obie jednak są kosztowne i mają ograniczoną skuteczność, o czym powinno się uprzedzić każdego pacjenta poddawanego wazektomii. Z tego też powodu decyzję o poddaniu się zabiegowi powinno traktować się jako ostateczną.
Pierwszą z możliwości jest tzw. rewazostomia, czyli zabieg odwrócenia wazektomii, przez wielu potocznie i nieprawidłowo nazywana rewazektomią. Skuteczność takiego zabiegu maleje niestety z czasem – 3 lata po wazektomii uzyskuje się drożność nasieniowodów u 90% pacjentów, natomiast częstość uzyskanych ciąż wynosi 76%. Po upływie 15 lat skuteczność ta spada odpowiednio do 70% i 30%. Warto zaznaczyć, że wraz z upływającym czasem wzrasta też trudność zabiegu rewazostomii m.in. ze względu na powstającą blokadę na poziomie najądrza, pojawiającą się u 25% pacjentów po upływie 10 lat od pierwotnego zabiegu i wymagającą zdecydowanie trudniejszej technicznie i mniej skutecznej vasoepididymostomii.
Drugim sposobem na uzyskanie ciąży u takich osób jest zapłodnienie pozaustrojowe metodą in vitro, w przypadku której konieczne jest hormonalne przygotowanie partnerki oraz zabiegowe pobranie plemników bezpośrednio z jądra lub najądrza (za pomocą metod MESA, PESA, TESE) lub wykorzystanie nasienia zamrożonego przed wazektomią. Często koniecznych jest kilka prób, które nie dają jednak gwarancji uzyskania ciąży.

Podczas wizyty kwalifikacyjnej do zabiegu mile widziana jest żona lub stała partnerka pacjenta, u którego ma być wykonany zabieg wazektomii. Oprócz szczegółowego wywiadu i badania lekarskiego, w trakcie tej wizyty pacjent uzyskuje szczegółowe informacje związane z przygotowaniem się do zabiegu:

– 5 dni przed zabiegiem należy odstawić inne leki przeciwpłytkowe oraz przeciwkrzepliwe (po wcześniejszej konsultacji z urologiem lub kardiologiem) oraz unikać stosowania m.in. kwasu acetylosalicylowego (aspiryny),
– przed zabiegiem należy zjeść lekki posiłek, śniadanie lub obiad – w zależności od pory dnia, w której wykonywany jest zabieg,
– należy ogolić okolicę łonową (skórę moszny oraz okolicy prącia) przynajmniej dzień przed zaplanowanym zabiegiem,
– należy wziąć prysznic rano w dniu zabiegu – mosznę umyć dokładnie wodą z mydłem – w dniu zabiegu należy założyć obcisłą bieliznę.

W przypadku mężczyzn zdecydowanych na wykonanie wazektomii, zwłaszcza tych przyjeżdżających z dalszych zakątków Polski, istnieje możliwość wyznaczenia terminu zabiegu z pominięciem wcześniejszej wizyty kwalifikacyjnej. Prosimy wtedy jednak o wcześniejsze dokładne zapoznanie się z informacjami dostępnymi na stronie internetowej DCG Centrum Medycznego.

Ponieważ wazektomię wykonują specjaliści urologii, zwykle zalecamy pacjentom wcześniejsze spotkanie z lekarzem mającym przeprowadzić u nich zabieg. Podczas takiej wizyty kwalifikacyjnej oczywiście mile widziana jest żona lub stała partnerka pacjenta. Oprócz informacji dotyczących tego, w jaki sposób najlepiej przygotować się do zaplanowanego zabiegu, wizyta taka pozwala na zebranie szczegółowego wywiadu i badania lekarskiego, uzyskania dokładnych informacji dotyczących samego zabiegu oraz ewentualnej możliwości zamrożenia nasienia przed wazektomią.

W razie jakichkolwiek pytań prosimy o kontakt telefoniczny pod numerem +48 71 71 88 600 lub o wysłanie swojego pytania na adres mailowy: kontakt@dcg.wroclaw.pl.

Oto informacje i zalecenia jakie uzyskują zwykle pacjenci po wykonanej wazektomii:

– popołudniu oraz wieczorem w dniu zabiegu nie powinno się planować niczego poza odpoczynkiem w domu,
– czasami zaleca się stosowanie okładów z lodem na mosznę przez pierwsze 1-2 dni po zabiegu (lód owinięty w ręcznik nakładany na okres 10-15 minut co 1-2 godziny) – przez ok. 2 dni po zabiegu należy unikać stosowania leków przeciwkrzepliwych oraz przeciwpłytkowych m.in. kwasu acetylosalicylowego (aspiryna),
– 1-2 godziny po zabiegu pacjenci zaczynają odczuwać zwykle słabo nasilony ból w operowanej okolicy – jest to związane z ustępowaniem działania znieczulenia miejscowego zastosowanego podczas zabiegu,
– przez kilka dni po zabiegu pacjent powinien zażywać leki przeciwbólowe, takie jak np. ibuprofen, deksketoprofen, paracetamol, pyralgina –
– wskazany jest codzienny prysznic, rozpoczynając od poranka pierwszego dnia po zabiegu (należy unikać kąpieli w wannie przez okres ok. 2-3 tygodni po zabiegu),
– należy nosić obcisłą bieliznę przez okres 7 dni,
– dzień po zabiegu pacjent może bez większych ograniczeń chodzić i jeździć samochodem,
– w przypadku pracy niewymagającej intensywnej aktywności fizycznej, pacjenci mogą wrócić do niej następnego dnia po zabiegu – zalecane jest unikanie nadmiernej aktywności fizycznej oraz intensywnej pracy przez okres pierwszych 7 dni po zabiegu,
– należy unikać ejakulacji w pierwszym tygodniu po zabiegu – bardzo rzadko zdarza się, że w pierwszych kilku ejakulacjach w nasieniu obecna jest niewielka domieszka krwi,
– zwykle nie ma konieczności umawianie się na wizytę kontrolną celem oceny stanu miejscowego, ponieważ po zabiegu nie pozostawia się szwu skórnego lub założony szew jest szwem wchłanialnym – z lekarzem należy się skontaktować, jeśli z rany sączy się treść ropna o brzydkim zapachu,
– niewielka zmiana zabarwienia skóry moszny (czarna, niebieska lub fioletowa) przez pierwsze kilka dni w okolicy wykonanego zabiegu jest rzeczą normalną – z lekarzem należy skontaktować się, jeśli krwiak moszny jest znacznie nasilony,
– w ciągu pierwszych 3 miesięcy u 1 na 20 pacjentów rozwija się obrzęk i dyskomfort po jednej ze stron moszny będący nasiloną reakcją zapalną na resorpcję nasienia, którą skutecznie leczy się 5-7 dniowym stosowaniem leków z grupy NLPZ.

Należy pamiętać o tym, że wazektomia NIE powoduje natychmiastowego braku obecności plemników w nasieniu pacjenta poddanego zabiegowi. Dlatego też zaleca się, aby para stosowała inną formę antykoncepcji do czasu potwierdzenia skuteczności zabiegu w kontrolnym badaniu ogólnym nasienia, które wykonuje się po 12 tygodniach i przynajmniej 20 ejakulacjach. Po tym czasie, azoospermię (brak obecności plemników w nasieniu) oraz nekrospermię (nieruchome plemniki w nasieniu w ilości mniejszej niż 100000 ) uzyskuje się u ok. 80-95% pacjentów. W przypadku braku uzyskania azoospermii kolejne badania ogólne nasienia wykonuje się co 6-12 tygodni. O niepowodzeniu wazektomii i ewentualnej konieczność jej powtórzenia można mówić, jeśli w po upływie 6 miesięcy w nasieniu w dalszym ciągu obecne są ruchome plemniki.

Poniżej wymieniono najczęstsze powikłania, jakie związane są z zabiegiem wazektomii, niemniej zdarzają się one zdecydowanie rzadziej u pacjentów poddawanych wazektomii bez użycia skalpela (ang. no scalpel vasectomy):

– krwiak moszny – u 4-22% pacjentów – rzadko wymagający interwencji urologicznej,
– zakażenie rany – u 0,2-1,5% pacjentów – zwykle wymagające jedynie postępowania miejscowego,
– wczesna rekanalizacja – u 0,2-5,3% pacjentów, w zależności od zastosowanej techniki wazektomii,
– powstanie przetoki nasieniowodowo-skórnej – u 0,3% pacjentów – wymaga zwykle zabiegowego zamknięcia przetoki,
– przejściowy ból moszny – trwa kilka tygodni i dotyczy ok. 30% pacjentów,
– przewlekły ból moszny – u 1-14% pacjentów – zwykle ustępujący po trzymiesięcznym leczeniu zachowawczym, ale u 1-2% pacjentów pojawiający się ból istotnie wpływa na codzienną aktywność. Wtedy w ramach leczenia oferuje się:
– blokadę powrózka nasiennego lekiem znieczulającym
– wycięcie ziarniniaka nasiennego (ang. sperm granuloma)
– kauteryzację końców przeciętego nasieniowodu
– wycięcie najądrza (poprawa u 50% pacjentów)
– zabieg odwrócenia wazektomii (69% skuteczności)
– mikrochirurgiczną denerwację powrózka nasiennego (76% skuteczności)
– w ostateczności usunięcie jądra (skuteczność 55% po zabiegu z dostępu mosznowego lub 73% po zabiegu z dostępu pachwinowego).

W DCG Centrum Medycznym, zabieg wazektomii bez igły oraz bez skalpela (tzw. ang. no-needle, no-scalpel vasectomy) wykonywany jest na sali zabiegowej przez specjalistę urologa wraz z asystującą mu pielęgniarką. Skóra prącia znieczulana jest za pomocą leku miejscowo znieczulającego, roztworu 1-2% lignokainy podawanego za pomocą iniekcji lub bezigłowego iniektora ciśnieniowego (tzw. ang. no-needle vasectomy). W zależności od warunków anatomicznych (wielkość moszny, długość nasieniowodów) wykonuje się jedno lub dwa otwarcia przedniej powierzchni skóry moszny, przez które wypreparowuje się i przecina oba nasieniowody. Błonę śluzową końców nasieniowodów idących w kierunku cewki moczowej poddaje się elektrycznej kauteryzacji, natomiast otwarte ich końce idące od strony jądra poddaje się interpozycji powięziowej. Stosowana przez nas technika, polegająca na uniknięciu cięcia skórnego oraz umożliwieniu niskociśnieniowego wypływu plemników (wchłanianych później przez organizm), zapewnia największą skuteczność oraz minimalne ryzyko krwawienia i przewlekłego bólu jądra. Zabieg trwa zwykle ok. 15-30 minut w zależności od trudności związanych z wyizolowaniem nasieniowodów. Po zabiegu pacjent otrzymuje szczegółowe informacje związane z dalszym postępowaniem w okresie pozabiegowym.

Kontrolne badanie nasienia, które należy wykonać po upływie ok. 12 tygodni od dnia zabiegu, jest kluczowe do tego, aby można było bezpiecznie zrezygnować ze stosowanych do tej pory form antykoncepcji, nie narażając się na niechcianą ciążę. Rejestrując się na badanie należy wspomnieć, że jest to kontrolne badanie po wykonanej wcześniej wazektomii. Jego koszt, w zależności od laboratorium, wynosi ok. 100-150 zł. Poniżej znajduje się lista placówek wykonujących tego typu badanie na terenie Dolnego Śląska:

WROCŁAW:

Pracownia Andrologiczna Zagocka Ewa, ul. Kościuszki 108 A / 18, 50-441 Wrocław, (71) 787 21 28, 608 317 747, www.andrologia-wroclaw.pl
Prywatne Laboratorium Analityki Medycznej mgr. Bożena Śmiechowicz, ul. Trwała 7, Wrocław, tel. (71) 783 38 77, www.laboratorium.wroclaw.pl
Klinika Leczenia Niepłodności InviMed, ul. Dąbrowskiego 44, 50-457 Wrocław, tel.: 500 900 888, www.invimed.pl/kliniki/wroclaw
Klinika Leczenia Niepłodności INVICTA, www.klinikainvicta.pl/kontakt/invicta-wroclaw
Klinika Leczenia Niepłodności POLMEDIS, ul. Partynicka 45, Wrocław, tel. (71) 339 83 62, www.polmedis.pl
Dialab s.c., ul. Krycka 94, Wrocław, tel. (71) 332 31 96, www.dialab.pl

BOLESŁAWIEC:

ZOZ Bolesławiec Laboratorium Analityczne, ul. Jeleniogórska 4, Bolesławiec, tel. (75) 738 02 70, www.zozbol.eu/index.php?act=strona&id=49

JELENIA GÓRA:

WCS Kotliny Jeleniogórskiej – Laboratorium analityczne, ul. Ogińskiego 6, Jelenia Góra, tel. (75) 753 74 09, spzoz.jgora.pl/dzial-diagnostyki-laboratoryjnej
Ogólnopolska Sieć Laboratoriów DIAGNOSTYKA Sp. z o.o., ul. Wiejska 11, Jelenia Góra, tel.: 663 680 309, www.diag.pl

LEGNICA:

Prywatny Gabinet Cytologiczny – Ireneusz Skarbiński, ul. Słoneczna 56, Legnica, tel. (76) 856 20 56

LUBIN:

Miedziowe Centrum Zdrowia – Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej, ul. M.Skłodowskiej-Curie 52, Lubin, tel. (76) 846 03 00, www.mcz.pl/pl/zakad-diagnostyki-laboratoryjnej-111

OLEŚNICA:

LABO Natalia Słabisz , ul. Ignacego Paderewskiego 4J, 56-400 Oleśnica, tel.: 662 593 947, 605 851 209, www.labo-olesnica.pl

ŚWIDNICA:

Medi-Lab, ul. Wałbrzyska 8/4a, Świdnica, tel. (74) 852 04 03, www.medi-lab.pl

WAŁBRZYCH:

Ogólnopolska Sieć Laboratoriów DIAGNOSTYKA Sp. z o.o., ul. Grodzka 73, Wałbrzych, tel.: 663 680 304, www.diag.pl